Zwyrodnienie stawu kolanowego, znane również jako gonartroza, to jedna z najczęstszych chorób zwyrodnieniowych, dotykająca osób w różnym wieku, choć najczęściej starszych. Schorzenie to prowadzi do stopniowego niszczenia chrząstki stawowej, co powoduje ból, sztywność oraz ograniczenie ruchomości kolana. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy oraz metody diagnostyki i leczenia zwyrodnienia stawu kolanowego.
Co to jest zwyrodnienie stawu kolanowego?
Zwyrodnienie stawu kolanowego to proces degeneracyjny, który dotyka chrząstkę stawową – gładką tkankę pokrywającą powierzchnie stykających się kości w stawie. W wyniku tego procesu chrząstka staje się cieńsza, traci swoją elastyczność, a następnie ulega stopniowemu zniszczeniu. Z czasem zmiany te mogą objąć także inne struktury stawu, takie jak więzadła, łąkotki czy kość podchrzęstną.
Przyczyny zwyrodnienia stawu kolanowego
Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju gonartrozy:
• Wiek – ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, ponieważ chrząstka stawowa traci zdolność regeneracji.
• Otyłość – nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawu kolanowego, przyspieszając jego zużycie.
• Urazy i przeciążenia – przebyte urazy, np. złamania, zwichnięcia lub uszkodzenia więzadeł, mogą prowadzić do wtórnych zmian zwyrodnieniowych.
• Aktywność fizyczna – intensywne lub długotrwałe obciążanie kolan w sporcie lub pracy fizycznej może sprzyjać degeneracji chrząstki.
• Czynniki genetyczne – wrodzone predyspozycje mogą wpływać na podatność na rozwój zwyrodnienia.
• Inne choroby stawów – takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy zaburzenia osi kończyn, np. koślawość lub szpotawość kolan.
Objawy zwyrodnienia stawu kolanowego
Objawy gonartrozy pojawiają się stopniowo i mogą nasilać się z czasem. Do najczęściej występujących dolegliwości należą:
• Ból kolana, który początkowo występuje podczas ruchu, a w zaawansowanym stadium także w spoczynku.
• Sztywność stawu, zwłaszcza po dłuższym bezruchu (np. rano).
• Trzeszczenia lub uczucie tarcia podczas poruszania kolanem.
• Obrzęk stawu związany z procesem zapalnym.
• Ograniczenie ruchomości, utrudniające wykonywanie codziennych czynności, takich jak wchodzenie po schodach.
• Zniekształcenie kolana w zaawansowanym stadium choroby.
Diagnostyka zwyrodnienia stawu kolanowego
Diagnoza opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych. W ocenie zaawansowania choroby pomocne są:
• RTG stawu kolanowego – pozwala ocenić przestrzeń stawową, obecność osteofitów czy zmiany w strukturze kości.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – umożliwia szczegółową ocenę chrząstki, więzadeł i innych tkanek miękkich.
• USG stawu kolanowego – przydatne w diagnostyce wysięku stawowego czy zmian w strukturach miękkotkankowych.
Leczenie zwyrodnienia stawu kolanowego
Leczenie gonartrozy zależy od stopnia zaawansowania zmian oraz nasilenia objawów.
1. Leczenie zachowawcze
• Fizjoterapia – ćwiczenia wzmacniające mięśnie wokół kolana, poprawiające stabilność i zakres ruchu.
• Farmakoterapia – leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, takie jak paracetamol, NLPZ lub preparaty dostawowe (np. kwas hialuronowy).
• Modyfikacja stylu życia – zmniejszenie masy ciała, unikanie przeciążeń stawu, stosowanie odpowiedniego obuwia.
• Terapie fizykalne – np. laseroterapia, ultradźwięki, elektroterapia, które wspomagają regenerację i redukcję bólu.
2. Leczenie inwazyjne
• Punkcja stawu – odprowadzenie płynu stawowego w przypadku jego nadmiernego gromadzenia się.
• Artroskopia – zabieg pozwalający usunąć uszkodzone fragmenty chrząstki czy łąkotek.
• Endoprotezoplastyka – wymiana stawu kolanowego na sztuczny implant w zaawansowanym stadium choroby, gdy inne metody zawodzą.
Profilaktyka zwyrodnienia stawu kolanowego
Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju gonartrozy, warto:
• Utrzymywać prawidłową masę ciała.
• Regularnie wzmacniać mięśnie kończyn dolnych poprzez ćwiczenia.
• Unikać przeciążeń stawu i dbać o prawidłową technikę wykonywania ruchów w sporcie i codziennych czynnościach.
• Leczyć urazy kolana, zanim doprowadzą do trwałych zmian.
Podsumowanie
Zwyrodnienie stawu kolanowego to przewlekłe schorzenie, które może znacząco obniżyć jakość życia. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia pozwala spowolnić postęp choroby i złagodzić dolegliwości. Jeśli zauważasz u siebie objawy gonartrozy, nie zwlekaj z konsultacją u specjalisty – odpowiednia terapia pomoże Ci zachować sprawność i cieszyć się aktywnością na co dzień.
